Anomia pracownicza – dlaczego pracownicy wykorzystują zasoby firmy?

Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego uczciwi ludzie decydują się na działania na szkodę swojego pracodawcy? Największym problem jest sytuacja, gdy takie działanie jest systemowe i zorganizowane, Często stoi za tym zjawisko anomii pracowniczej, które kształtuje postawy i zachowania w organizacji. W artykule przyjrzymy się temu, czym jest anomia pracownicza, jakie mechanizmy psychologiczne nią rządzą i co zrobić, aby jej zapobiegać.

Spis treści:

1. Czym jest anomia pracownicza?
2. Jakie czynniki sprzyjają anomii w miejscu pracy?
3. Jak zapobiegać anomii pracowniczej?

Czym jest anomia pracownicza?

Anomia pracownicza to zjawisko społeczne polegające na systematycznym występowaniu w grupach pracowniczych nieuczciwych zachowań doprowadzających do wymiernych strat finansowych w organizacji (patrz książka Oszustwa i nieuczciwość w organizacjach). Pracownicy zaczynają akceptować działania, które normalnie byłyby uznawane za niewłaściwe. Kradzież, nadużycia czy fałszowanie dokumentacji stają się codzienną praktyką, a osoby zaangażowane w takie działania przestają odczuwać wyrzuty sumienia.

Anomia pracownicza jest silnie związane z celami jakie stawia firma pracownikom, jeśli cele są nieosiągalne, źle sformułowane, wzajemnie sprzeczne to rośnie frustracja i jednocześnie szansa na zachowania anomijne.

Zjawisko anomii nie pojawia się znikąd, jest efektem wielu lat zaniedbań lub niewłaściwe przeprowadzanych transformacji.

Jak pokazują badania Euler Hermes z 2012 roku, ponad 78% firm w Polsce padło ofiarą nieuczciwych zachowań pracowników. Co więcej, w porównaniu z poprzednim rokiem wskaźnik ten praktycznie nie uległ zmianie. Skala problemu jest więc ogromna, a anomia pracownicza ma realne konsekwencje finansowe dla przedsiębiorstw.

W firmach dotkniętych anomią mogą pojawiać się zorganizowane grupy, które np. wynoszą produkty i spisują je na straty podczas remanentu lub wykorzystują firmowe zasoby do własnych celów (urządzenia, technologię, markę firmy itp.). Pracownicy usprawiedliwiają swoje działania, twierdząc, że w ten sposób rekompensują sobie brak podwyżek lub złe traktowanie ze strony przełożonych.

Jakie czynniki sprzyjają anomii w miejscu pracy?

Anomia nie pojawia się przypadkowo. Jest wynikiem konkretnych problemów w organizacji, które prowadzą do stopniowego osłabiania norm etycznych. Wśród najczęstszych przyczyn można wyróżnić:

1. Nieefektywna struktura organizacyjna
   
   Kiedy w firmie brakuje jasnych zasad i odpowiedzialności, łatwiej o nadużycia. Chaos organizacyjny, bałagan i brak przejrzystości sprzyjają podejmowaniu nieuczciwych działań. Brak ciągu logicznego cele>decyzje>zadania powoduje powstawanie „szarych stref”. W firmie pojawia się wtedy dużo tzw. „piłek niczyich”. Sprawy są podejmowane pod naciskiem lub jeśli własny interes pracownika na tym zyska.
   
2. Błędne zarządzanie
   
   Brak jasnej strategii organizacyjnej – każda część firmy działa trochę „po swojemu”. Słabi menedżerowie, którzy sami nie przestrzegają zasad lub nie reagują na nieuczciwe zachowania, dają ciche przyzwolenie na łamanie norm. Pracownicy szybko uczą się, że „tak się tutaj robi”. Autokratyczne zarządzanie, mobbing, chaos w zarządzaniu zespołem. Awansowanie pracowników „lojalnych” i „posłusznych” a nie koniecznie kompetentnych.
   
3. Presja grupy i normy środowiskowe
   
   Jeśli w organizacji działa nieformalna grupa, która akceptuje nieetyczne zachowania, nowi pracownicy są poddawani silnej presji, by się do niej dostosować. Mechanizmy te sprawiają, że nawet osoby, które na początku były uczciwe, mogą zacząć dopuszczać się nielegalnych działań. Często jedynym wyjściem dla takiego pracownika jest opuszczenie organizacji.
   

Jak zapobiegać anomii pracowniczej?

Aby nie tworzyć środowiska do powstawania anomii pracowniczej, firmy wdrażają konkretne działania:

1. Jasny podział odpowiedzialności i podejmowania decyzji na najważniejszych stanowiskach w firmie.
2. Budowa i wdrożenie jasnej strategii organizacyjnej, która wyjaśni pracownikom do czego dążymy a do czego na pewno nie dążymy.
3. Dbanie o jakość zarządzania, awansowanie na stanowiska menedżerskie osoby o odpowiednim potencjale (patrz Pięć wymiarów człowieka)

Tak jak robimy przegląd samochodu, tak warto zrobić audyt organizacyjny raz na kilka lat. Regularne przeglądy procesów i analiza działań pracowników pozwalają na wychwycenie potencjalnych nadużyć zanim staną się one powszechne.

Anomia pracownicza to poważne zagrożenie dla firm, które może prowadzić do strat finansowych i erozji etyki w organizacji. Nie jest to jednak zjawisko nieuniknione. Przejrzyste procesy, odpowiednie zarządzanie oraz regularne audyty organizacyjne pomagają w walce z tym problemem. Warto dążyć do budowania kultury organizacyjnej, w której uczciwość i odpowiedzialność są kluczowymi wartościami.

Opracowanie: Instytut Gaussa